ВІЛЕНСКІ УНІВЕРСІТЭТ – заснаваная ў 1570 г. езуітамі як калегіум, найстарэйшая навучальная ўстанова Беларусі і Літвы. У 1578 г. прывілеем Стэфана Баторыя ператвораны ў акадэмію на чале з рэктарам П.Скаргай. Меў філасофскі і тэалагічны факультэты, у 1641-м г. адкрыты юрыдычны.


Студэнты ўсіх факультэтаў вывучалі беларускую мову. Акадэмія мела бібліятэку, друкарню, астранамічную лабараторыю. Яе закончылі М.Сматрыцкі, С.Полацкі, А.Каяловіч і інш.


З 1781 г. акадэмія стала Галоўнай школай ВКЛ. Яе рэктар М.Пачобут-Адляніцкі рэфармаваў яе і надаў адукацыі амаль свецкі характар. Калі да яе далучылі Гродзенскую медычную школу, то ўтварыўся і медыцынскі факультэт. У 1781 г. Жан Жылібер заснаваў батанічны сад.

У 1803 г. Галоўная школа рэарганізавана ва універсітэт з 4 факультэтамі. Пры універсітэце працавалі медыцынскі, ветэрынарны, агранамічны інстытуты, адны з багацейшых у Еўропе бібліятэка і батанічны сад. У 1817 – 1823 гг. тут былі тайныя таварыствы філаматаў, філаратэтаў, якія прапаведавалі асвету, пашану і веданне гісторыі, культуры, у тым ліку і беларускай, распаўсюджвалі антысамадзяржаўныя і патрыятычныя ідэі. Трэць студэнтаў брала ўдзел у паўстанні 1830 – 1831 гг., за што імператар Мікалай I у 1832 г. закрыў старажытную ўстанову.


Яе дзейнасць была адноўлена ў 1919-м г. Пасля перадачы Віленскага краю Літве літоўскія ўлады закрылі яго, у 1940-м г. перавялі сюды некаторыя факультэты, у 1945-м г. усе факультэты Каўнаскага універсітэта.