ГРУНДВАЛЬДСКАЯ БІТВА, «Вялікая вайна» так яна не толькі названая ў гістарыяграфіі, але такой была і на самой справе. Гутарка пра грандыёзную, лёсаносную Грунвальдскую бітву 1410 года.
Сыйшліся ў магутным сярэдневяковым пабоішчы
ВКЛ, Польшча і Тэўтонскі ордэн: хто – каго?! Уся Еўропа пільна назірала за гэтай вызначальнай на стагоддзі сутычкай. Уладары Польшчы і ВКЛ – нашы землякі, стрыечныя браты Ягайла і
Вітаўт, пачалі з 1409 года тайна абмяркоўваць, як разбіць Тэўтонскі ордэн, які пагражаў незалежнасці Польшчы і ВКЛ (ён учыніў не менш 100 нападаў), а таксама замахваўся і на суседнія, сённяшнія рускія землі. Адтуль не магло быць сур'ёзнага адпору з-за таго, што яны яшчэ не маглі акрыяць пасля Кулікоўскай бітвы.
Польшча і ВКЛ узялі турботу на сябе – даць бой крыжакам, уратаваць значную частку славянскіх зямель ад заняволення. Задуму Ягайлы і Вітаўта вывіжавалі крыжацкія шпіёны. Яны забяспечылі тое, што 15 ліпеня 1410 г. Тэўтонскі ордэн, умацаваны артылерыяй, рознымі тактычнымі хітрыкамі (напрыклад, выкапаннем ям з настаўленымі вострымі бярвеннямі), ужо чакаў славянскія сілы і быў упэўнены, што іх разгроміць. У шэрагах крыжакоў былі лепшыя рыцарскія сілы ўсёй Еўропы, якія прагнулі багацця і ўлады. Яны паспелі выбраць найлепшую пазіцыю – на ўзвышках. У каго і якія ў супрацьборных бакоў былі сілы, і сёння фактычна невядома. Многія нашы даследчыкі і чытачы ўяўляюць тое пабоішча па апісаннях польсканастроеных гісторыкаў
Яна Длугаша і пісьменніка Г.Сянкевіча, якія распаўсюджвалі міф пра тое, што пры першай жа сутычцы войска Вітаўта пабегла ў адчаі і толькі пазней вярнулася і пераможна ўдзельнічала ў заканчэнні сечы. Прыгожая хлусня ды на сваю карысць. Калі войска пабегла, яго цяжка спыніць. Вітаўт, шмат у чым навучыўшыся ў татараў (з імі была на чале з дзядзькам Альгердам і пераможная бітва ў 1362 г., але і было паражэнне яго, Вітаўта, у 1399-м), ужыў татарскую тактыку – адступіць, прыкінуцца беглымі, а пасля імгненна вярнуцца і нанесці па раздробеным стане непрыяцеля страшэнны ўдар. Дарэчы, першымі ўступілі ў страшэнны бой менавіта новыя Вітаўтавы саюзнікі – татары, якія папрасілі прытулку ў ВКЛ і ў бітве прынеслі сябе ў ахвяру Вялікай Перамогі. Вось і адтуль, з таго часу, у беларусаў няма асаблівай непрыязні да татараў. Прытворныя ўцёкі ацалелых татараў і войск Вітаўта (пры гэтым незвычайную храбрасць праявілі смаленскія харугвы, якія былі знішчаныя амаль ушчэнт), а пасля вяртанне сіл Вітаўта і дзеянні польскіх войск разгубілі крыжакоў, забяспечылі грандыёзную перамогу над імі. Магістр Тэўтонскага ордэна ўвёў у бой свежыя запасныя сілы, але і яны былі знішчаныя. ВКЛ і Польшча атрымалі бліскучую перамогу, у выніку якой выратавалі ўсходняе і цэнтральнае славянства ад такой сёння малазразумелай, а тады добраўсвядомленай, агрэсіўнай сілы, як крыжакі, з іхнімі нібыта святымі, хрысціянскімі, але на самой справе бязлітасна захопніцкімі і вынішчальнымі кодэксамі.