ГАНЧАРНЫ КРУГ — прыстасаванне для фармоўкі полых ганчарных вырабаў. Яго дзеянне заснавана на цэнтраваным вярчэнні ў адной плоскасці пры дапамозе вертыкальнай восі. Вынаходства і пашырэнне ганчарных кругоў амаль усюды звязаны з ператварэннем ганчарства ў рамяство і вылучэннем у грамадстве спецыялістаў-ганчароў (на тэрыторыі Беларусі з 10 ст.).

У залежнасці ад спосабу прывядзення ў дзеянне ганчарныя кругі падзяляюцца на ручныя і нажныя. Найбольш архаічны ручны круг бытаваў у некаторых вясковых цэнтрах ганчарства розных гісторыка-этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі, за выключэннем Палесся. Служыў для загладжвання кавалкам палатна паверхні і часткова для прафілёўкі пасудзін, папярэдне сфармаваных ад рукі выцісканнем (выбіваннем) з камяка гліны або налепам. Меў нерухомую вось і складаўся з 1 — 2 дыскаў або дыска і крыжавіны, жорстка злучаных спіцамі. Выраблялі яго цалкам з дрэва, мацавалі на зэдліку, плашцы ці калодзе.

Нажны ганчарны круг быў пашыраны па ўсёй Беларусі. Вылучаюць 2 яго канструкцыі — з нерухомай і рухомай воссю. Ганчарны круг з нерухомай воссю бытаваў ужо ў 15 — 16 ст. Яго рабілі цалкам з дрэва (генетычна звязаны з ручным кругам на нерухомай восі). Складаўся з 2 дыскаў аднолькавага ці рознага дыяметра з 4, 6 або 8 вертыкальнымі або нахіленымі спіцамі. Вось, на якой вярцеўся круг, убівалі ў зямлю (плашку, крыжавіну).

Ганчарны круг з рухомай воссю больш дасканалы. Яго паходжанне звязана з культурай Усходу. З 14 ст. вядомы ў Іспаніі і Італіі, адкуль паступова пашырыўся ў іншыя краіны Еўропы. На Беларусі вядомы з сярэдзіны 18 ст., масава пашыраны ў рамеснай вытворчасці з 2-й паловы 19 — пачатку 20 ст. У многіх цэнтрах ганчарства Беларусі нажны круг з рухомай воссю называлі нямецкім або варштатам, станком. Складаўся з малога верхняга і вялікага ніжняга дыскаў, жорстка злучаных з воссю, ніжні канец якой устаўлялі ў прыстасаванне на падлозе накшталт падшыпніка (паўпрыца, бабка, чашачка, панеўка, мітэрка). Вось мацавалася металічным або драўляным кранштэйнам (лапа, лісіца, клешчы) да лавы, часам палка і круцілася разам з дыскамі.

Нажныя ганчарныя кругі за выключэннем некаторых разнавіднасцей з нерухомай воссю, быстраходныя; яны стваралі цэнтрабежную сілу, неабходную для фармавання полых вырабаў з камяка гліны шляхам выцягвання.

У наш час ганчары карыстаюцца пераважна нажным кругам з рухомай воссю (з шарыкавымі падшыпнікамі для лепшага вярчэння). Прадпрыемствы аснашчаны ганчарнымі кругамі з электрамеханічным прывадам.