Чацвер, 28.03.2024, 12:14

МАКАЦЁР

Галоўная »
МАКАЦЁРганчарны выраб; глыбокая гліняная пасудзіна з слабапрафіляваным тулавам і шырокім вусцем, часам з 1 – 2 вушкамі, якая служыла пераважна для расцірання маку і іншых прадуктаў.

макцёр, макатры
Макатры

Пасудзіны, падобныя формаю на макацёр, вядомы па археалагічных раскопках з жалезнага веку. Паводле цэхавых статутаў 17 ст. (Мінск, Полацк) макацёр быў адным з прадметаў, які павінны былі вырабіць чаляднікі ў час экзамену на званне майстра.

У залежнасці ад прымянення макацёры былі універсальныя і спецыялізаваныя. Універсальныя макацёры ўжывалі для расцірання прадуктаў, а таксама для гатавання ежы ў печы, заквашвання цеста і інш. Іх выраблялі з фармовачнай масы павышанай вогнетрываласці (гліны з дамешкам жарствы ці пяску) гартаваныя, чорназадымленыя, радзей проста абпаленыя з шурпатай унутранай паверхняй (памерамі звычайна 1 – 4 л). Бытавалі паўсюдна. Сярод спецыялізаваных макацёраў вылучаліся макацёры "на мак", "на бліны", "на бабку". Макацёры "на мак" (для расцірання маку, канаплянага і льнянога семя) бытавалі пераважна ў заходніх і цэнтральных раёнах. Выраблялі непаліванымі з высакаякаснай фармовачнай масы без дамешкаў. На ўнутраную паверхню для лепшага расцірання прадуктаў вострай палачкай або драчкай (накшталт грэбеня) наносілі палоскі. Макацёры "на бліны", для заквашвання цеста і іншага пашыраныя амаль паўсюдна, выраблялі паліванымі звычайна з вушкамі па баках (памеры 3 – 20 л). Макацёры "на бабку" (для смажання, размінання варанай гародніны) бытавалі на Усходзе і Паўднёвым захадзе Беларусі. Мелі чорназадымленую або паліваную паверхню, памеры 2 – 2,5 л.

Лакальныя асаблівасці макацёра выяўляюцца таксама ў мясцовых назвах: макацёр – на Падняпроўі і сумежных з ім паўднёва-ўсходніх раёнах Падзвіння, у Цэнтральнай Беларусі, макотра – на Палессі, цёрла, цёрніца – на Падзвінні, Панямонні, Цэнтральнай Беларусі, вярцега, мяцеліца – на Паўднёвым захадзе Беларусі. У сярэдзіне 20 ст. макацёры выйшлі з масавага ўжытку.

Аўтар: С.А.Мілюшчэнкаў
Крыніца: Этнаграфія Беларусі: энцыклапедыя / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; рэдкалегія: І.П. Шамякін (галоўны рэдактар) [і інш.]. - Мінск: БелСЭ, 1989. - 375 с.
Меню
Відэаканал GantsRegion
Уваход

Пошук
Катэгорыі раздзелу
Публікацыі [252]
Каталог файлаў [100]
Малая краязнаўчая энцыклапедыя [115]
Культура [194]
Адукацыя [37]
Спорт [1380]
Здарэнні [462]
Грамадства [465]
Эканоміка [36]
Транспарт [141]
Блог [6]
Падарожнічаем разам [18]
Каляндар
«  Сакавік 2024  »
ПанАўтСерЧацПятСубНяд
    123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031
Хто тут?
Анлайн усяго: 10
Гасцей: 10
Карыстальнікаў: 0

Статыстыка і партнёры
Яндекс цитирования Museum.by
Тэгi

Шаноўныя сябры!

Калі вы маеце нейкую інфармацыю пра гісторыю, культуру, этнаграфію Ганцаўшчыны і хацелі б яе змясціць у сеціве,
вы можаце звязацца з намі напісаўшы ў форму зваротнай сувязі.