НІТЫГалоўная »
НІТЫ — прыстасаванне ў кроснах для прапускання асновы ў адпаведнасці з узорам і ўтварэння зева для ўточнай ніткі; ніцяныя петлі (кабылкі), размешчаныя на 2 гарызантальных пруточках. Былі рухомымі і зверху мацаваліся на кацёлках, а знізу злучаліся з панажамі. Даўжыня ніта адпавядала шырыні асновы, вышыня раўнялася 24 — 25 см.
Вядомы дзве разнавіднасці нітоў: без вочак і з вочкамі. Найбольш старажытны, пашыраны ва ўсіх усходніх славян — ніт без вочак, які выраблялі на спецыяльнай дошцы (шырынёй 12 — 13 см і даўжынёй 65 — 70 см). Зверху па даўжыні рабра дошкі прапускалі тоўстую нітку-жывіцу, на якой мацаваліся ў выглядзе пецель суканыя ніткі. Пасля таго, як дошка запаўнялася петлямі, іх ссоўвалі і зверху прадзявалі пруток, а на дошку накідалі новыя, захопліваючы петлі першага рада. У выніку атрымліваўся ніт з двух радоў пецель, злучаных у цэнтры (у час накідання асновы ў ніту на пальцы левай рукі накручвалі ніткі з верхняга і ніжняга радоў, утвараючы вочкі, куды прапускалася аснова).
Ніты з вочкамі, больш зручныя пры накіданні асновы, рабілі на спецыяльным станочку (драўляны брусок даўжынёй 25 — 27 см з 4 цвічкамі). Спачатку нітку мацавалі на першым крайнім цвічку, затым на сярэдніх і другім крайнім цвічку (ніты такім спосабам рабілі на поўначы і паўночным захадзе Беларусі).
У заходніх раёнах ніты ніцілі на спецыяльным станочку — варотцах — 3 злучаныя пруточкі, гарызантальна ўмацаваныя на падстаўцы. Для ткання на кроснах неабходна было не менш двух нітоў, таму ў залежнасці ад колькасці нітоў атрымлівалі двух-, трох-, чатырох- і шматнітовыя тканіны.
Аўтар: Г.М. Курыловіч Крыніца: Этнаграфія Беларусі |