ВІЦЕБСКІ АБЛАСНЫ МУЗЕЙ ГЕРОЯ САВЕЦКАГА САЮЗА М.П.ШМЫРОВА створаны ў г.Віцебск паводле распараджэння Савета Міністраў БССР ад 01.02.1966 г. і загада Міністэрства культуры БССР ад 24.03.1966 г. «Аб адкрыцці і арганізацыі мемарыяльнага музея Героя Савецкага Саюза М.П.Шмырова» як гарадскі. Рашэннем выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 26.12.1968 г. гарадскі музей пераўтвораны ў абласны. Адкрыты 05.07.1969 г. у дні святкавання 25-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Музеем кіравалі І.І.Сіманькоў, Н.В.Сямешына. З 2002 г. дырэктар І.А.Шышкова.

Асноўны фонд музея (2008) налічвае 7868 адзінак захоўвання, навукова-дапаможны — 1164 адзінак. Музей складаецца з 4 экспазіцыйных залаў агульнай плошчай 216 м2 і выставачнай плошчай 35 м2. Працягам экспазіцыі з'яўляецца мемарыяльны парк, размешчаны побач з будынкам музея. У парку ўстаноўлены скульптурны бюст М.П.Шмырова (скульптар З.Азгур) макет «Рэйкавая вайна», артылерыйская гармата і мінамёт.

У музеі зберагаюцца калекцыі выяўленчага мастацтва, фалерыстыкі, друкарскіх выданняў, узбраення, прадметаў быту, дакументаў, фонакінадакументаў, фотадакументаў.

У 1-й зале матэрыялы экспазіцыі расказваюць пра дзіцячыя і юнацкія гады М.П.Шмырова, яго працоўную і грамадскую дзейнасць у даваенны перыяд, арганізацыю партызанскага руху на тэрыторыі былога Суражскага раёна у час Вялікай Айчыннай вайны.

Экспазіцыя 2-й залы прысвечана далейшаму пашырэнню партызанскага руху ў Беларусі, стварэнню на базе 1-й Беларускай партызанскай брыгады новых партызанскіх фарміраванняў (брыгады імя Чырванасцяжнага Ленінскага камсамола і 1-й Віцебскай партызанскай брыгады). Тут знаходзяцца дакументы аб узаемадзеянні партызан і лётчыкаў 105-га асобнага гвардзейскага ордэна Аляксандра Неўскага Панявежскага авіяпалка, аб вызваленні Віцебска (26.06.1944 г.) і ўсёй Беларусі ў выніку аперацыі «Баграціён» (23.06 — 29.08.1944 г.) і перамаганосным завяршэнні Вялікай Айчыннай вайны.

Экспазіцыя 3-й залы расказвае пра працоўную і грамадзянскую дзейнасць М.П.Шмырова ў пасляваенныя годы. Тут прадстаўлены творы літаратуры і мастацтва, у якіх знайшлі адлюстраванне подзвігі партызанскага камбрыга, дэманструецца дакументальны фільм «Бацька Мінай» і мастацкая кіналента «Бацька».

У экспазіцыі 4-й залы прадстаўлены інтэр'ер рабочага кабінета М.П.Шмырова з мэбляй, кнігамі, уласнымі рэчамі, паляўнічы рыштунак, матэрыялы аб працоўных і творчых поспехах калектываў прадпрыемстваў і вучэбных устаноў, якія носяць імя М.П.Шмырова.

У музеі праводзяцца навуковыя канферэнцыі, вечары памяці, сустрэчы з ветэранамі, праходзіць прыём у піянеры і БРСМ. Арганізуюцца навуковыя экспедыцыі, ваенна-гістарычная гульня «Старонка ваеннай гісторыі» і віктарына «Па залах музея». 18.5.2007 г. да Дня музеяў праведзена выстаўка аднаго экспаната — «Залатая Зорка Героя Савецкага Саюза М.П.Шмырова». Дзейнічаюць перасоўныя выстаўкі «Танк Т-34», «М.П.Шмыроў», таксама арганізуюцца выстаўкі работ удзельнікаў абласнога мастацкага пленэра.

Навуковымі супрацоўнікамі музея распрацаваны тэмы музейных урокаў («Рэйкавая вайна», «Віцебскія «вароты», «Акупацыйны рэжым», «Вызваленне», «Партызанскі рух. М.П.Шмыроў», «Урок мужнасці», «СССР і Беларусь напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны», «Захоп Беларусі германскімі войскамі», «Вызваленне Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў», «Памяць пра вайну», цыкл лекцый («М.П.Шмыроў», «Імя Бацькі Міная ў мастацкіх творах», «Карныя экспедыцыі супраць партызан 1942-43 гг. », «Канцлагеры г.Віцебск 1941-44 гг.», «Памяць і боль» — да дня Хатынскай трагедыі); музейна-адукацыйныя праграмы («Адлюстраванне вобраза партызан у творах літаратуры і мастацтва», «Партызанскі рух на тэрыторыі Беларусі 17 — 20 ст.). Ствараюцца тэматычныя мультымедыйныя праекты на аснове фондавых калекцый, прэзентацыя аднаго з якіх, прысвечанага 65-годдзю ўтварэння 1-й Віцебскай партызанскай брыгады, адбылася 23.02.2008 г.