Галоўная | Рэгістрацыя | Уваход | RSS | Субота, 20.04.2024, 10:54 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ЗАМОКГалоўная »ЗАМОК – прылада для замыкання дзвярэй, шафаў, скрыняў, куфэркаў і інш. Вядомы з глыбокай старажытнасці. Замкі. 17 - 19 стст. Бываюць здымныя (вісячыя) і ўмацаваныя (накладныя, уразныя). Сакрэт замкоў забяспечваецца фасонным профілем замковай адтуліны ў корпусе ці наборам рознафігурных рухомых пласцінак, якім адпавядае бародка ключа. Металічныя замкі кавальскай работы вядомы з 10 ст. (магчыма, раней ужываліся драўляныя замкі). Пашыраны былі вісячыя спружынныя замкі розных тыпаў і форм: цыліндрычныя, канічныя, сэрцападобныя, трохвугольныя, шлемападобныя і інш. З пашырэннем у 16 — 17 ст. манументальнага будаўніцтва ў шырокі ўжытак увайшлі ўнутраныя накладныя замкі., з адкрытым ці закрытым механізмам, умацаваныя на дзвярах. Закрытыя замкі часта мелі па-мастацку аздобленую форму корпуса, часам дэкарыраваную чаканкай, насечкай, гравіраваннем. Асаблівай складанасцю і дасканаласцю формы вызначаліся замкі ў скрынях і куфэрках для захавання цэхавай маёмасці. Вырабам замкоў займаліся кавалі, з 15 — 16 ст. — слесары, якія пазней утварылі асобную спецыяльнасць — замочнікі (майстры па вырабу вісячых замкоў, — клудачнікі). У народным побыце 19 — 1-й паловы 20 ст. бытавалі кавальскія замкі, механізм якіх манціраваўся ў трубцы і прыводзіўся ў дзеянне завінчваннем і вывінчваннем трубчастага ключа з унутранай вінтавой нарэзкай. Ужываўся таксама накладны замок, што ўяўляў сабой жалезны рубчасты брус (штаба, завала), які пасоўваўся ўлева і ўправа ў дзвюх скобках, убітых з унутранага боку ў дзвярны вушак. Ключом служыў металічны стрыжань з адкідным язычком, які прасоўвалі праз дзірку ў вушаку і паварочвалі ўправа-ўлева, чапляючы язычком за выступы бруса. У наш час замкі кавальскай работы амаль выцеснены прамысловымі вырабамі розных сістэм. Крыніца: Этнаграфія Беларусі: энцыклапедыя / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; рэдкалегія: І.П. Шамякін (галоўны рэдактар) [і інш.]. - Мінск: БелСЭ, 1989. - 375 с. Аўтар: Я.М. Сахута |
|