На працягу двух гадоў мы, вучні 8 класа Нацкай сярэдняй школы, разам са сваім класным кіраўніком В. М. Вадап'ян вядзём даследчую работу аб таямніцах ясянецкіх каталіцкіх могілак — месцы пахавання шляхецкіх родаў Вендорфаў і Яленскіх. Зразумела, да моманту, калі прадстаўнікі іх адышлі ў нябыт, яны недзе жылі, дзейнічалі. Мы падумалі, што людзі, якія з такой пашанай клапаціліся аб захаванні памяці сваіх продкаў, не маглі не пакінуць след пражывання на зямлі. Толькі дзе ён?

Улічваючы тыя факты, што вёска Ясянец знаходзіцца на мяжы з Мінскай вобласцю, а раней тэрытарыяльны падзел быў іншым, мы вырашылі звярнуцца да гістарычных звестак аб Клецкім раёне. Атрымаць іх нам дапамаглі дырэктар Галынкаўскай сярэдняй школы Ларыса Анатольеўна Пухнач і навуковыя супрацоўнікі Клецкага гісторыка-энтаграфічнага музея. Л. А. Пухнач арганізавала для нас экскурсію да сядзібна-паркавага комплексу "Галынка".

Кожны з нас помніць засвоеныя з дзяцінства словы, якімі называюцца нашы вёскі, гарады, рэкі, азёры і нават — мясціны.

На працягу трох дзён у нашым раёне працавала здымачная група Першага нацыянальнага тэлеканала: да выхаду ў эфір рыхтуецца чарговы фільм з цыкла "Зямля беларуская" — аднаго з цікавейшых праектаў, ініцыятарам якога выступіў старшыня Белтэлерадыёкампаніі Леанід Зімоўскі.

Ранкам 17 верасня 1939 г. Чырвоная Армія перайшла савецка-польскую мяжу, бо, паводле пакта Молатава-Рыбентропа, большая частка польскай дзяржавы адыходзіла Савецкаму Саюзу. II Рэч Паспалітая тым часам мужна абаранялася ад германскага агрэсара. Таму на мяжы з СССР польскага войска было вельмі мала і Чырвоная Армія прасоўвалася амаль без баёў. Ішлі бальшавікі пад лозунгам вызвалення кроўных братоў-беларусаў і ўкраінцаў, што было неўзабаве названа «гістарычнай справядлівасцю», бо адбылося аб'яднанне народаў.

Гісторыю з заходнімі беларускімі землямі трэба аднесці да 1921 года – года падпісання Рыжскага мірнага дагавора, па якому да Польшчы адышла значная частка заходне-беларускіх зямель з насельніцтвам 3,4 мільёна чалавек. Успаміны відавочцаў – жыхароў Заходняй Беларусі, якія захоўваюцца ў Баранавіцкім дзяржархіве, дазваляюць падрабязна ўявіць становішча на тэрыторыі Баранавіцкай вобласці. "Цяжкім і бязрадасным было жыццё рабочых г. Баранавічы пад прыгнётам белапалякаў. Разбурэнні першай імперыялістычнай вайны так і не былі ўхілены. Баранавічы ніколі не мелі буйных прадпрыемстваў, не будавалі іх і пры панскай Польшчы, калі не лічыць мясакамбіната, які працаваў на экспарт сваёй прадукцыі за мяжу, што цалкам адпавядала назначэнню Заходняй Беларусі як калоніі. У горадзе заўсёды была вялікая колькасць беспрацоўных, якія раслі і за кошт выхадцаў з вёсак. Вёска пастаянна выштурхоўвала людзей, пазбаўленых сваіх невялікіх надзелаў зямлі. Удзельная вага прамысловасці Заходняй Беларусі па ўсёй Польшчы складала толькі 3 працэнты, а ў Баранавіцкай вобласці яшчэ менш. Польскі ўрад у Баранавіцкай вобласці ліквідаваў вінакурэнепатачную і крухмальную прамысловасць, у той час калі па пасяўной плошчы бульбы вобласць займала адно з першых месцаў у Польшчы.

Тое, што наспела актуальнасць стварэння гэтай працы, казаць і даказваць неяк і няёмка. Нягледзячы на відавочнасць выказваемых у даследаванні думак і вынікаў сінтэзаванага ўспрымання праблемы, падобныя меркаванні калі і "праслізгваюць” у гістарыяграфіі, то не замацоўваюцца ў сілу постсавецкай інертнасці нашай навукі, таму артыкул мае да ўсяго і наватарскае значэнне. 

З першых дзён пасля заключэння нявыгаднага для СССР Рыжскага мірнага дагавора з Польшчай і вымусовага далучэння часткі БССР (Заходняй Беларусі) да Польшчы ўлады гэтай буржуазна-памешчыцкай краіны пачалі ўстанаўліваць на яе землях свой парадах. З гэтым не маглі змірыцца карэнныя беларусы-патрыёты, якія распачалі супраць акупантаў партызанскія дзеянні. Адзін з такіх партызанскіх атрадаў пад камандаваннем Піліпа Васільевіча Цялушкі дзейнічаў у тыя гады і ў вёсцы Люсіна. Гэта быў чалавек сапраўды легендарнага лёсу, і цяпер, напярэдадні 70-годдзя ўз'яднання беларускіх зямель у адзіную дзяржаву, аб ім нельга не згадаць.

Сёння ўжо мала хто памятае гэту дату. Між тым сёлета менавіта з калектывізацыяй звязана некалькі юбілеяў.

Имя этого человека для меня — с привкусом тайны...

Почему? Биография его сухо и уверенно изложена в энциклопедии. Особыми трагедиями не отмечена. Дожил до возраста преклонного... А на фоне бурной эпохи это уже — благоприятствование судьбы.

Возможно, ощущение начинается с самой профессии Александра Казимировича — с тех томов белорусских сказок, легенд, преданий, поверий, записанных им... Помните повесть «Дзiкае паляванне караля Стаха», как главный герой, фольклорист Андрей Белорецкий, ездит по белорусской глуши, собирая легенды, как сталкивается с подозрительностью и непониманием, а с другой стороны — с настоящей мистикой и народными поэтическими сокровищами? Даже называться фольклористом опасается — потому что его часто принимали при этом за «мазурика». Так вот, Владимир Короткевич, когда выписывал образ талантливого разночинца Белорецкого, не мог не вспоминать и Казимира Сержпутовского... Который, как скупо сообщают исследователи, много путешествовал по труднодоступным местам Беларуси, среди болот, притоков Припяти... А с 1907 по 1917 год совершил 17 экспедиций не только по Беларуси — по Литве, Польше, Украине, Кавказу...

Спёка з раптоўнымі навальніцамі не перашкодзіла моладзеваму грамадскаму аб’яднанню "Гісторыка” зладзіць 19 ліпеня экскурсію па помніках гісторыі і архітэктуры Ганцаўшчыны (Брэсцкая вобласць).

Праект "Народнай газеты" "7 цудаў Беларусі" аб славутых мясцінах і знакамітых людзях Ганцаўшчыны.

Днямі ў рэдакцыю газеты "Савецкае Палессе” прыйшоў ліст ад вучня 4 класа гімназіі Ільі КЛІМАЎЦА. У ім хлопчык піша: "Кожны год у маі мы святкуем Дзень Перамогі. Шкада, што з кожным годам тых, хто набліжаў яе да нас, становіцца ўсё менш. Няма ўжо сярод жывых і майго прадзеда Іосіфа Уладзіміравіча Цвіркі — былога франтавіка. Але памяць аб ім жыве ў сэрцах яго дзяцей, унукаў і праўнукаў. Хацелася б расказаць пра яго чытачам раёнкі".

Што і казаць, малайчына хлопчык: памяць — гэта святое. Сёння мы з задавальненнем друкуем расказ Іль’і пра яго прадзядулю.

Прайшлі гады, дзесяцігоддзі, і Вялікая Айчынная вайна стала часткай нашай агульнай гісторыі, аднак ветэраны і дагэтуль згадваюць былое.

Гісторыя Ганцаўшчыны тоіць у сябе яшчэ нямала імёнаў нашых землякоў, якія ўнеслі вялікі ўклад у развіццё краю. Адным з такіх падзвіжнікаў з'яўляецца і Аляксандр Казіміравіч Сержпутоўскі, знакаміты этнаграфіст і даследчык, сярод прац якога нямала звестак і пра Ганцаўшчыну.