ПІЛАГалоўная »
ПІЛА — інструмент для апрацоўкі (распілоўкі) дрэва, мінеральных пародаў металу і іншага. Рабочая частка ўяўляе металічную пласціну ці дыск з зубчатым краем. Мае шэраг канструкцыйных варыянтаў у залежнасці ад спецыялізацыі. У традыцыйнай вытворчай практыцы ўжывалася некалькі тыпаў пілы: нажоўка, лучковая, цяслярская, падоўжная, прапільная (так званая лісічка або белачка) і іншыя. Найбольш старажытныя нажоўка (паводле археалагічных звестак вядомая з X стагоддзя) і двухручная цяслярская піла (XIV стагоддзя, выяўленая пры раскопках Гродзенскага замчышча). Недасканаласць зубчатага ляза і працаёмкасць тэхналогіі вырабу абмяжоўвалі сферу выкарыстання пілы ў перыяд сярэднявечча; ёю рабілі неглыбокія пазы і спілы ў дрэве; выкарыстоўвалі для апрацоўкі больш цвёрдых і крохкіх матэрыялаў — косці, мінералаў.
Сучасная цяслярская піла мае шырокае роўнае і пругкае палатно, выраб якога патрабуе спецыяльнай тэхналогіі з выкарыстаннем легіраваных металаў. У шырокі ўжытак увайшла ў другой палове XIX стагоддзя. Аднак у старых сялянскіх пабудовах, што захаваліся да нашага часу, канцы вуглоў нярэдка апрацаваныя сякерай. У канцы ХІХ стагоддзя ў вытворчай практыцы пачала шырока скарыстоўвацца піла для падоўжнай распілоўкі бярвёнаў на дошкі, брусы, дылі. Яна мела доўгае асіметрычнага профілю палатно з замацаванымі па канцах ручкамі. Бярвёны ў гэтым выпадку клалі на высокія сталюгі і іх распілоўвалі ўздоўж адначасова 2—3 чалавекі (звычайна адзін стаяў на бервяне і 1—2 на зямлі пад бервяном). Да сярэдзіны XX стагоддзя пілаванне дошак нярэдка вылучалася ў самастойны, часта адыходны промысел. У наш час на змену падоўжнай піле прыйшла піла-цыркулярка з механічнай цягай. Замест цяслярскай пілы ў асабістых гаспадарках усё часцей ужываюць ланцуговую бенза- альбо электрапілу. Сталярныя пілы — нажоўка, лучковая, прапільная — шырока скарыстоўваюцца ў хатняй гаспадарцы да нашага часу.
Крыніца: «Краязнаўчая газета» № 06 (743) люты 2019 года; «Краязнаўчая газета» № 07 (744) люты 2019 года |