ПУРЫЗМ (франц. purisme ад лац. purus чысты) — імкненне ачысціць літаратурную мову ад іншамоўных запазычанняў неалагізмаў, а таксама ад ненарматыўных лексічных і граматычных элементаў (напрыклад, народна-размоўных, прастамоўных, дыялектных). У шырокім сэнсе пурызм — залішне строгае, непрымірымае стаўленне да любых запазычанняў навізны і наогул да ўсіх выпадкаў скажэння і вольнага выкарыстання мовы. Характэрны для перыядаў найбольш актыўнага фармавання і станаўлення нацыянальных літаратурных моваў; звязаныя з сацыяльна-гістарычнымі, палітычнымі і культурнымі працэсамі, з бурным фармаваннем нацыяў або перыядамі нацыянальнага адраджэння.

На беларускай глебе тэндэнцыі пурызму найбольш выразна праявіліся ў 1917—1940-я гады, калі адбывалася актыўнае фармаванне лексічных, арфаграфічных, граматычных нормаў сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Яны выражаліся ў выкарыстанні замест іншамоўных запазычанняў, інтэрнацыяналізмаў шырока вядомых агульнаславянскіх, усходнеславянскіх і рускіх лексемаў дыялектнай і вузка рэгіянальнай лексікі, у стварэнні некаторых штучных неалагізмаў на беларускім моўным матэрыяле. Значнае выражэнне атрымалі ў тагачаснай распрацоўцы беларускай навуковай тэрміналогіі. Разам з шматлікімі словамі жывой народнай мовы, што ў далейшым трывала замацаваліся ў беларускай тэрміналогіі, у тэрміналагічныя слоўнікі 1920-х—1930-х гадоў ўключаліся вузкія рэгіяналізмы, штучныя наватворы. У цэлым імкненне найбольш поўна выкарыстаць нацыянальныя моўныя сродкі не прыводзіла да якіх-небудзь крайнасцяў; многія словы і тэрміны прыжыліся і скарыстоўваюцца ў наш час.

Больш блізкая па часе хваля пурызму прыпадае на 1980-я—1990-я гады, час чарговага нацыянальнага Адраджэння. Яе элементы назіраюцца ў наш час, калі з аднога боку ў беларускую мову трапляе шмат запазычанняў (якім носьбіты мовы ў паўсядзённым жыцці спрабуюць знайсці адпаведнікі або стварыць іх на аснове беларускай лексікі), з другога — пашырэнне кола тых, хто пачынае вывучаць беларускую мову не з маленства, ад старэйшых беларускамоўных носьбітаў традыцыі, а паводле падручнікаў, твораў мастацкай літаратуры; часамі выяўляецца ў памкненні скарыстоўваць словы, адрозныя ад падобных словаў у суседніх славянскіх мовах.