ПЛЫТГалоўная »
ПЛЫТ — звязаныя паміж сабой бярвёны для лесасплаву, транспартавання грузаў і пераправы па вадзе. Самы старажытны тып водных транспартных сродкаў. Памеры плыта залежалі ад ракі і яе ландшафту.
Плыт вязалі ўвесну на вадзе або на беразе сплаўной ракі, часам — узімку на лёдзе. Бярвёны звязвалі ў звёны, якія мелі рэгіянальныя асаблівасці і назвы: у басейне Дняпра — грабёнка, тарка, Прыпяці і Нёмана — клейна, гонка, лаўка, Дзвіны — глейна, гуська, лава. Невялікія плыты складаліся з 1—5 і болей звёнаў. На Пцічы часам звёны (клейны) вязалі ўкругавую вакол адной клейны (такі спосаб называўся качаном). Партыя (караван] плытоў уключала некалькі дзясяткаў звёнаў. Спосабы і прыёмы вязання плыта цягам стагоддзяў амаль не мяняліся. Для вязання ўжывалі віцы (нузды, гужба, гардзялі) — вяроўкі са скручаных лазовых, бярозавых, вярбовых пруткоў або карэння дрэваў, радзей пяньковыя, скураныя. Віцамі прывязвалі канцы кожнага бервяна да жэрасцяў пакладзеных упоперак плыта, і замацоўвалі з дапамогай драўлянага кліна — кнэбеля (кніпеля).
У пачатку XX стагоддзя плыты пачалі звязваць дротам або збіваць жалезнымі цвікамі (ужываліся і драўляныя цвікі — нагелі, штыфты). Звёны плытоў злучаліся паміж сабой паклёсамі. Для кіравання плытамі на пярэднім і заднім звяне плытагоны мацавалі ва ўключыны (качаты, рачкі) рулявыя вёслы. Часам плыты кіраваліся шастамі (ляска, яліны, бусакі; даўжыня 4—6 метраў). На Дняпры іх называлі бабайкамі, на Прыпяці — дрыгаўкамі, на Дзвіне — брыгаўкамі, рулявое вясло на першым звяне плыта на Нёмане і Сажы — апачынай. Для запавольвання ходу плыта служылі барбары — канаты з лазовых ці бярозавых віцаў з завостранымі шастамі на канцы, а для тармажэння — завостраны кол (шрык, шарыга, шорц), умацаваны ў галаве і хвасце плыта.
На начлег плыты прычальвалі да берага і прывязвалі яго з дапамогай арала. На плыце, што знаходзіліся ў дарозе працяглы час, абсталёўвалі месца для жылля і прыгатавання ежы.
У наш час плыты ў некаторых краінах (да прыкладу, у Германіі) скарыстоўваюць у галіне турызму як дадатковы сродак перамяшчэння, забаўка, або дзеля разнастайвання ўражанняў ад адпачынку, паглыблення ў даўніну, стварэння пэўнага антуражу.
Крыніца: «Краязнаўчая газета» № 30 (767) лістапад 2019 года; «Краязнаўчая газета» № 31 (768) лістапад 2019 года |