ВІЛЕЙСКІ КРАЯЗНАЎЧЫ МУЗЕЙ заснаваны ў г.Вілейка 30.07.1982 г. на падставе пастановы ЦК КПБ як гісторыка-краязнаўчы музей. Адкрыты для наведвальнікаў 07.05.1985 г. У 1997 г. паводле пастановы Вілейскага райвыканкама ў асобным будынку адкрыта выставачная зала імя Н.Сілівановіча (1834 — 1919 гг.), акадэміка жывапісу Расійскай акадэміі мастацтваў, ураджэнца Вілейшчыны. З 2005 г. Дзяржаўная ўстанова «Вілейскі краязнаўчы музей». Музеем кіравалі: К.Б.Шымакоўская, Н.А.Яфімава, Я.А.Ігнатовіч, В.А.Лапко. З 2008 г. дырэктар С.М.Ганчар.

Асноўны фонд (2008) налічваў 19720 адзінак захоўвання, навукова-дапаможны — 3712 адзінкі. Плошча экспазіцыйнай залы 180 м², выставачнай — 100 м².

Экспазіцыя створана па тэматычна-калекцыйным метаду і мае раздзелы: «Час», «Вытокі», «Вялля», «Зямля», «Дом», «Дзяржавы», «Пакуты», «Вілейка».

Матэрыялы па гісторыі і культуры Вілейскага краю прадстаўлены ад старажытнасці да 2-й палавіны 20 ст. Сярод экспанатаў клад крамянёвых нажоў 5 — 4-га тыс. да н.э., жаночыя ўпрыгожанні 10 — 12 ст., манетны скарб 17 ст., царкоўныя летапісы канца 19 ст., медны нагрудны знак памочніка віленскага гарадскога старасты 1892 г.

Экспануюцца дакументы і фотаздымкі, якія расказваюць пра гісторыю горада і раёна, удзел ураджэнцаў Вілейшчыны ў кастрычніцкіх падзеях 1917 г., грамадзянскай вайне 1918-20 гг., у партызанскім руху ў Вялікую Айчынную вайну і яго кіраўнікоў А.С. Азончыка і А.І. Валынца, пра вызваленне Віленшчыны ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, у тым ліку аб 35-й танкавай брыгадзе, што вызваліла Вілейку ў 1944 г.

Прадстаўлены прылады працы і побыту беларускіх сялян 19 — пачатку 20 ст., мэбля ручной работы пачатку 20 ст., калекцыі самавараў, нумізматычная, вырабы ткацтва і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Экспануюцца матэрыялы, прысвечаныя ўраджэнцам раёна — мастаку Н.Сілівановічу, паэтэсе Г.Новік, Героям Савецкага Саюза К.М.Зубовічу, У.С.Лаўрыновічу, Героям Сацыялістычнай Працы І.М.Касяк, Я.Ф.Мірановічу. Сярод унікальных экспанатаў: падзорная труба і чыгуннае ядро арміі Напалеона 1812 г., сшытак святара Рэчкаўскай царквы з запісам аб пахаванні пяцярых байцоў Чырвонай Арміі ў жніўні 1941 г., клішэ газеты «Партизанская правда» 1944 г., рукапісная кніга вілейскага ваенкамата са звесткамі аб мабілізацыі 1944 г., франтавыя лісты 1944-45 гг.

У выставачнай зале праводзяцца часовыя выстаўкі, пастаянна экспануецца копія карціны Н.Сілівановіча «Салдат з хлопчыкам» (1866) з арыгіналу Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі.