НАДЗЕЛ — участак зямлі, які атрымліваў селянін паводле сялянскай рэформы 1861 года. Памешчыцкія сяляне, што выходзілі з прыгоннай залежнасці, атрымлівалі ў пастаяннае карыстанне зямельныя надзелы на ўмовах выкупу іх на працягу 49 гадоў.

У сувязі з паўстаннем 1863—64 гг. у Польшчы, на Беларусі і ў Літве царскі ўрад увёў абавязковы пераход на выкуп у Мінскай, Гродзенскай, Віленскай і заходніх паветах Віцебскай губерні з 13.05.1863 г., у Магілёўскай і ўсходніх паветах Віцебскай губерні — з 13.01.1864 г.

У Віленскай губерні былыя прыгонныя сяляне атрымлівалі ў сярэднім на рэвізскую душу 3,7 дзесяціны, дзяржаўныя — 5,9; у Гродзенскай — адпаведна 3,6 і 5,5; у Віцебскай — 4,1 і 6, у Мінскай — 5,1 і 6,6, у Магілёўскай — 4,8 і 5,7, што не забяспечвала мінімальных патрэб сялянскага двара. Надзельная зямля перадавалася ў абшчыннае ці падворнае ўладанне. У Магілёўскай губерні абшчыннае ўладанне складала 79 % зямлі, у Віцебскай — 44,6 %. У 1905 г. сяляне Беларусі валодалі 1613,5 тыс. дзесяцін зямлі, купленай за грошы пасля рэформы, але 82,1 % гэтай зямлі быў у кулакоў.