МЯШЧАНЕ

МЯШЧАНЕ (польск. адз. лік mieszczanіn гараджанін) — падатнае саслоўе ў Вялікім Княстве Літоўскім у 14 — 18 ст. і ў Расіі ў 1775 — 1917 гг., якое ўключала розныя катэгорыі гараджан — рамеснікаў, купецтва, дробных гандляроў і інш.

На Беларусі тэрмін мяшчане замацаваўся на працягу 15 ст. Да ліку мяшчан залічвалі тую частку рамеснікаў (у т. л. і цэхавыя), купецтва, дробных гандляроў, якая падпарадкоўвалася магдэбургскаму праву. У некаторых гарадах Беларусі (Віцебск, Полацк) уваходзіла таксама землеўласніцкая частка гараджан, якая выконвала вайсковы абавязак — мяшчане конныя, путныя, пасельскія. Яны складалі прывілеяваную групу мяшчан, вызваляліся ад падаткаў.

Пасля далучэння Беларусі да Расіі на мяшчан беларускіх гарадоў пашырана заканадаўства Расійскай імперыі. Акты 1775 г. і 1785 г. залічылі да мяшчан пасадскіх людзей і частку гараджан, што не ўваходзіла ў купецкія гільдыі, рамесныя цэхі. Мяшчане выконвалі рэкруцкую павіннасць, былі абмежаваны ў праве перамяшчацца, да 1863 г. на іх пашыраліся цялесныя пакаранні.

Званне мяшчаніна спадчыннае, аднак мяшчане папаўняліся за кошт збяднелых купцоў, прыватнаўласніцкіх сялян, якія выкупіліся або былі адпушчаны памешчыкамі. Паводле перапісу 1897 г. мяшчан і купцоў у беларускіх губернях было 1800,1 тыс. чалавек — 22,4 % насельніцтва; у гарадах (без мястэчак) — 69,5 % насельніцтва.

Аўтар: З.Ю.Капыскі
Крыніца: Этнаграфія Беларусі: энцыклапедыя / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; рэдкалегія: І.П. Шамякін (галоўны рэдактар) [і інш.]. - Мінск: БелСЭ, 1989. - 375 с.