ДАЎБЁЖНАЕ РАМЯСТВО – вытвор часць
выдзеўбанага посуду і іншых вырабаў з дрэва спосабам даўбення ці апрацоўкі яго натуральных (дуплістых) форм.
Даўбёжнае pамяство — адно з найбольш старажытных. Вытворчая практыка ў сваім развіцці ад архаічных форм натрапіла на гэты спосаб вырабу посуду раней, чым стаў вядомы спосаб вырабу з клёпак. Просты посуд —
карыты,
кадоўбы,
жлукты — выраблялі ў вялікай колькасці сяляне, якія не валодалі спецыяльнымі навыкамі дрэваапрацоўкі. Даўбёжнае рамёство практычна не вылучалася ў спецыялізаваны саматужны занятак і насіла характар хатняй вытворчасці. На вытворчасць выдзеўбаных вырабаў выкарыстоўвалі звычайна мяккаслойныя і падатлівыя пароды драўніны (ліпу, вольху, асіну); чаўны і ступы рабілі з дубу, хвоі. У залежнасці ад функцыянальнага прызначэння вырабу майстры ўлічвалі трываласць драўніны, яе арганахімічныя і іншыя ўласцівасці.
У даўбёжным рамястве карысталіся долатам, пешняй, пілой, разцом, скоблямі, сякерай, цыркулем, цяслой, чакухай. Кожны з інструментаў прымяняўся на пэўнай тэхналагічнай стадыі і ў залежнасці ад памеру, формы і функцыянальнага прызначэння вырабаў. Пры апрацоўцы карытападобных форм найбольш прыдатнымі былі сякера і цясла, цыліндрычных — пешня і скобля. Амаль кожны з інструментаў меў варыяцыйныя асаблівасці канструкцыі (цёслы з прамой і каленападобнай ручкай, скоблі аднаручныя і двухручныя, долаты з прамым і авальным лязом і г. д.). Пры ўстаўцы днішчаў у цыліндрычны ці конусападобны корпус яго распарвалі, што дазваляла дакладна і трывала дапасаваць абедзве часткі; у архаічным варыянце тоўстыя днішчы замацоўвалі ў корпусе пры дапамозе драўляных цвікоў. Для трываласці корпус сцягвалі абручамі, як у
бандарных вырабах.
Функцыянальнае прызначэнне розных відаў выдзеўбаных вырабаў накладвала адбітак на вонкавы выгляд, эстэтыку, якасць іх апрацоўкі. Асабліва старанна і па-мастацку выраблялі карцы, фаскі,
кублы,
апалушкі, сальніцы,
бойкі. Тым жа спосабам, з дапамогай пешні,
долата, скоблі, рабілі некаторыя віды старасвецкай мэблі — шафкі для кухонных прыпасаў, шафы для
адзення, драўляныя трубы, што служылі дымаходам у сялянскім жыллі, водаадводам, кальцом (кайдубам) студні, калоднымі
вуллямі і інш. Пры вырабе ступ для апрацоўкі зерня, чаўноў-аднадрэвак выкарыстоўвалі часцей цяслу, долата, разец. Выраб чаўноў нярэдка вылучаўся ў самастойны промысел.
Аўтар: В.С. Цітоў
Крыніца: Этнаграфія Беларусі: энцыклапедыя / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; рэдкалегія: І.П. Шамякін (галоўны рэдактар) [і інш.]. - Мінск: БелСЭ, 1989. - 375 с.