ПАРТАЛГалоўная »
ПАРТАЛ (ням. Portal ад лац. porta ўваход, вароты) – архітэктурнае абрамленне дзвярнога праёма (пераважна ў манументальных грамадскіх, культавых і іншых будынках).
Вядомы са старажытнасці ў манументальных грамадскіх, культавых будынках. Для архітэктуры Старажытнага Егіпта і антычнасці характэрныя простыя паводле аздаблення парталы з плоскімі перамычкамі, для старажытнай Месапатаміі – арачныя парталы, на Блізкім і Далёкім Усходзе былі пашыраныя прамавугольныя парталы з нішамі-піштакі. 3 XI стагоддзя у раманскай, гатычнай і старажытнарускай архітэктуры пашырыліся арачныя, так званыя перспектыўныя (звужаныя ўглыб), парталы, аформленыя ў выглядзе ўступаў, у вуглах якіх размяшчаліся калонкі, злучаныя архівольтамі. Рэнесансавыя і барочныя парталы звычайна аздабляліся пілястрамі, калонамі, што неслі антаблемент або франтон. Часта парталы ўпрыгожвалі скульптурай, разьбой, лепкай, размалёўкай, кафляй.
На землях Беларусі вядомыя з XI — XII стагоддзяў (Дабравешчанская царква ў Віцебску, Сафійскі сабор у Полацку). Рысы готыкі выявіліся ў стральчатых парталах ( касцёл у вёсцы Ішкалдзь Баранавіцкага раёна). Складаную кампазіцыю мелі парталы барочных збудаванняў (касцёл кармелітаў у горадзе Глыбокае). У пачатку XX стагоддзя пашыраны перспектыўны партал (капліца ў вёсцы Лясная Слаўгарадскага раёна), які часам аздабляўся вімпергам ( касцёл у вёсцы Гервяты Астравецкага раёна, палац у горадзе Косава Івацэвіцкага раёна). У архітэктуры псеўдарускага стылю былі пашыраныя кілепадобныя парталы (Барысаглебская царква ў Магілёве).
Парталы ў савецкай архітэктуры маюць разнастайныя кампазіцыйныя формы і афармленне, вырашаліся ў строгіх манументальных формах з выкарыстаннем у аддзелцы прыроднага каменю (будынкі ЦК КПБ у Мінску, цяпер — Рэзідэнцыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, корпус прэзідыума НАН Беларусі), часам робяць у выглядзе порціка (будынкі Вялікага тэатра оперы і балета і галоўны корпус педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка ў Мінску). Яны з'яўляюцца адным з галоўных кампазіцыйных акцэнтаў збудавання (аўтавакзал «Усходні» і будынак тэатра музычнай камедыі ў Мінску, Палац культуры ў вёсцы Мышкавічы Кіраўскага раёна).
Крыніца: «Краязнаўчая газета» №1 (670) студзень 2018 год |