Прозвішча суправаджае сучаснага чалавека цягам ўсяго жыцця і пасля яго. Сёння немагчыма ўявіць, што некалі людзі не мелі прозвішчаў. Яшчэ ў дапісьмовую эпоху чалавецтва паслугавалася мянушкамі. З іх спачатку выраслі імёны і толькі пасля – прозвішчы. На тэрыторыі Беларусі так сталася яшчэ ў Сярэднявеччы, якое закончылася ў канцы XV ст.
Доўгі час прозвішчы мелі толькі баяры (шляхта). Так, вёскаю Круговічы сённяшняга Ганцавіцкага раёна пры першай згадцы (1445 г.) валодаў род Ільінічаў, частка паселішча тады была падараваная Пішчыку. У той час сяляне называліся па імёнах: «Сава, Еско, Пантелеи, Максимъ, Семенъ, а шостая удова». Прыгонныя ў Вялікім Княстве Літоўскім займелі радавыя антрапонімы толькі ў Новы час – не раней за XVI ст. У дакуменце-актацыі 1653 г. па абедзьвюх круговіцкіх вёсках сяляне, за рэдкім выключэннем, фігуруюць не толькі з імёнамі, але і з прозвішчамі.
Адзначым, што на землях Масковіі гэтыя працэсы адставалі на пару стагоддзяў: толькі ў XVI ст. там былі ўведзеныя прозвішчы для вышэйшага саслоўя, а сяляне ў сваёй масе не мелі іх да адмены прыгоннага права.
З цягам часу жыццё ўсё больш дакументуецца. Таму можна прасачыць, якія прозвішчы мелі продкі Вялікіх і Малых Круговічаў у розныя часы. Маем пад рукамі дадзеныя XVIІ, ХІХ і ХХІ ст.
Паводле дакумента 1653 г., у Круговічах і Ляхавічах (так называліся Малыя Круговічы) было адпаведна 37 і 50 гаспадароў і гаспадарак. У 1858 г. іх налічвалася 45 і 23. Прозвішчамі ў 1653 г. можна прызнаць у Круговічах 25 найменняў, у Ляхавічах – 38. Астатнія антрапонімы – гэта імёны, мянушкі, вытворныя ад наймення мужа (для ўдавы) ці бацькі (для сына). У 1858 г. прозвішчаў было адпаведна 30 і 10.
Так змянілася статыстыка за два стагоддзі. Канечне, кідаецца ў вочы, што агульная колькасць гаспадарак у дзвюх вёсках нават зменшылася: з 87 да 68. Тут паўплывала вайна паміж Рэччу Паспалітай і Маскоўскай дзяржавай 1653 – 1667 гг. Гэта была ці не самая крывавая падзея ва ўсёй гісторыі Беларусі. Наш народ у выніку страціў больш чым палову з трохмільённага насельніцтва. Ачуняць змаглі толькі напрыканцы ХІХ ст.
Яшчэ з дадзеных відаць, што асабліва пацярпелі Малыя Круговічы. Маскоўскае войска большую жорсткасць праяўляла да католікаў і палякаў (ляхаў). Імі якраз і з’яўляліся ў большасці сваёй малосянцы. Таму, дарэчы, і вёска называлася Ляхавічамі.
Гэтым страшнейшым катаклізмам варта патлумачыць і змены ў якасным складзе прозвішчаў. У дзвюх вёсках у 1858 г. засталося толькі па адным прозвішчы двухсотгадовай даўніны. Гэта Лелес у Вялікіх Круговічах і Муха ў Малых.
У далейшым за паўтара стагоддзі змены былі не такія дынамічныя. Прынамсі, сёння ў вёсках жывуць прадстаўнікі з 18 прозвішчамі ХІХ ст. у Вялікіх Круговічах і з 9 – у Малых. У працэнтных суадносінах гэта адпаведна 60 і 90 %.
Ніжэй у табліцах падаём сістэматызаваныя дадзеныя па зафіксаваных рэвізскімі сказкамі (своеасаблівым перапісам насельніцтва ў Расійскай імперыі) у 1858 г. прозвішчах і суаднясенні іх з наяўнымі ў 1653 г. і на пачатку ХХІ ст . Кожны з кругаўцоў і малосянцаў можа праверыць наяўнасць каранёў (па мужчынскай лініі) у сярэдзіне ХІХ ст.
Прозвішчы ў Вялікіх Круговічах Прозвішча (згодна з тагачасным напісаннем на рускай мове ў дакументах) | Прозвішча (адаптаванае да сучаснага правапісу беларускай мовы) | Колькі разоў сустракаецца ў спісе 1858 г. | Ці было ў 1653 г. | Ці засталося ў вёсцы ХХІ ст. (+/–), пры змене ўказваецца | Блинковскій | Блінкоўскі | 3 |
| + | Бобовинскій | Бабавінскі | 1 |
| - | Василевскій | Васілеўскі | 1 |
| - | Викторовичъ | Віктаровіч | 1 |
| + | Гайцюкевичъ | Гайцюкевіч | 1 |
| + | Галушка | Галушка | 1 |
| + | Гардзей | Гардзей | 2 |
| + | Гурманъ | Гурман | 1 |
| + | Дашкевичъ | Дашкевіч | 1 |
| - | Дзѣрбуновичъ | Дзербуновіч | 2 |
| - | Дивизко | Дзівізка | 1 |
| - | Жданюкъ | Жданюк | 1 |
| + | Заѣцъ | Заяц | 4 |
| + | Занько | Занька | 3 |
| + | Зенкѣвичъ | Зянкевіч | 1 |
| - | Крупинскій | Крупінскі | 1 |
| - | Лелесъ | Лелес | 5 | + | + | Муха | Муха | 2 |
| + | Оскирко | Аскірка | 1 |
| + Аскерка | Островскій | Астроўскі | 1 |
| - | Павловскій | Паўлоўскі | 1 |
| - | Печуренко | Пячурэнка | 1 |
| + | Покумейко | Пакумейка | 1 |
| + | Радзюкъ | Радзюк | 2 |
| + | Рапейко | Рапейка | 1 |
| + | Студентъ | Студзент | 1 |
| + | Сурма | Сурма | 1 |
| - | Трохимчикъ | Трахімчык | 1 |
| + Трафімчык | Шипердъ | Шыперд | 1 |
| - | Янковскій | Янкоўскі | 1 | - | - |
Прозвішчы ў Малых Круговічах Прозвішча (згодна з тагачасным напісаннем на рускай мове ў дакументах) | Прозвішча (адаптаванае да сучаснага правапісу беларускай мовы) | Колькі разоў сустракаецца ў спісе 1858 г. | Ці было ў 1653 г. | Ці засталося ў вёсцы ХХІ ст. (+/–), пры змене ўказваецца | Гардзей | Гардзей | 2 |
| + | Гурманъ | Гурман | 1 |
| + | Заецъ (трэба: Заѣцъ) | Заяц | 1 |
| + | Лойко | Лойка | 4 |
| + | Муха | Муха | 10 | + | + | Подгайскій | Падгайскі | 1 |
| + | Рожицкій | Ражыцкі | 1 |
| + | Худницкій | New Cell | New Cell |
| New Cell | Цѣхна | Цехна | 1 |
| New Cell | Чаботоронокъ | Чабатаронак | 1 |
| + Чабатарэнка |
У публікацыі скарыстаныя фота продкаў аўтара па кудзелі з Круговічаў (міжваенны час). |