Сваю чарговую паездку ў рамках праекта «Падарожнічаем разам» мы здзейснім амаль на самы поўдзень Клецкага раёна, дзе наведаем вёску Галынка.
Першым пунктам нашага дадзенага падарожжа стане былы сядзібна-паркавы комплекс Вендорфаў. Галынка з’яўлялася нашчадкавым валоданнем гэтага шляхецкага роду. Па жаночай лініі яна перайшла Лазінскім, якія валодалі маёнткам да 1939 года. Сядзіба была сфарміравана ў 18 стагоддзі на прыпаднятай рачной тэрасе
ракі Нача ў барочных формах. Рысы
барока асабліва выразна праявіліся ў планіроўцы сядзібнага парка, які па выразу вядомага польскага гісторыка культуры Рамана Афтаназы, з’яўляўся неаспрэчным капрызам аднаго з гаспадароў.
Адам Вендорф – апошні падкаморы слуцкі
Парк быў невялікім і спланаваны ў выглядзе тэрас, якія былі пасыпаны жоўтым пяском. Дрэвы і кустарнікі былі фармованнымі. Ядлоўцы звычайныя, напрыклад, мелі выгляд высокіх пірамід. Схіл тэрасы да ракі быў спланаваны ў выглядзе некалькіх узроўняў. Узроўні перасякаліся некалькімі радыяльнымі сіметрычна размешчанымі дарожкамі. Кожны ўзровень меў сваё кветкавае афармленне і фармованыя расліны. Ніжні, найбольш аб’ёмны ўзровень атачалі шапелры (рашотка, якая служыць для апоры раслін) ліпы. З іншага (правага) боку сядзібы ў натуральным масіве быў уладкаваны складаны лабірынт, які адлюстроўваў любоў да загадак і таемстваў.
У 1802 годзе Вендорфы будавалі новы дом з лістоўніцы ў стылі класіцызма. Адпаведна фотаздымка
Яна Булгака дом быў аднапавярховым, прамавугольным у плане на каменным падмурку. Галоўным фасадам ён быў павернуты на захад. Сцены дома былі гарызантальна ашалёваны, вуглы ўпрыгожаны вертыкальнымі
ліштвамі ў выглядзе лапатак. Цэнтр галоўнага фасада выдзяляўся параўнальна вялікім чатырохкалонным порцікам дарычнага ордэра з паўкруглым вакном на франтоне.
![Вёска Галынка. Сядзібны дом](/_nw/15/s71129846.jpg)
![Вёска Галынка. Сядзібны дом](/_nw/15/s70920794.jpg)
У пачатку 1800-х гадоў будаваліся таксама капліца (1809 год),
вінакурня (1809 год), свіран-галубятня (1811 год), свіран (1812 год). Адначасова вялася рэканструкцыя старога парка. Штучныя тэрасы раўняліся, перасталі стрыгчыся дрэвы і кусты. Сярод пірамід ядлоўца былі пасаджаныя гатункі бэзу ліловай афарбоўкі і цэнтафільныя ружы. У пойме ракі былі сфарміраваны два вадаёмы. Паступова парк стаў прымаць пейзажныя рысы з матывамі рамантызму. У ім з’явіліся памятныя валуны, надпіс на адным з якіх абвяшчаў: «г. 1802. Гэты сад закладзены Станіславам і Евай Вендорфамі».
![Вёска Галынка. Афіцына](/_nw/15/s31794182.jpg)
На сённяшні час парк страчаны. Прасочваюцца месцы размяшчэння сядзібнага дома, афіцыіны. На рэштках падмурка растуць маладыя бярозы і вярба. Прасочваецца тэрыторыя былога газона, па краі якога растуць адзіночныя ліпы, клён і прыгожае вялікае дрэва вяза вышынёю да 30 метраў. На былым газоне з даўніх часоў растуць адзіночныя кусты бэзу і шыпшынніку, уздоўж тэрасы атожылакі (пасынкі) таполі бальзамічнай гібрыднай. Вадаёмы даўно спушчаныя, зараслі алешынаю. Крыху ўгадваецца месцазнаходжанне тэрас рэгулярнага парка.
![Вёска Галынка. Рэшткі гаспадарчых пабудоў](/_nw/15/s69476560.jpg)
![Вёска Галынка. Рэшткі гаспадарчых пабудоў](/naviny/padarozza/004/IMG_1132.jpg)
Па руінах падмуркаў можна яшчэ ўстанавіць размяшчэнне пабудоў сядзібы. Найбольш выразны падмурак свірна з цёсанага граніта з двумя бетоннымі ступенькамі ў падвал, які выкарыстоўваўся пад сыраварню. На адной восі з ім (бліжэй да дома) – рэшткі падмурка агароднінасховішча. Каля схіла рачной тэрасы (з боку ракі) стаяла каменная капцільня, пабудаваная ў выглядзе башні з байніцамі. Перад дарогаю праз раку на ўзвышэнні размяшчаўся спіртзавод (вінакурня), а насупраць яго, фіксуючы ўезд на парадны
двор, быў пабудаваны прыёмнік спірта з двумя цыстэрнамі.
Не захавалася слядоў і ад вядомага (па літаратуры) двухпавярховага будынка, які называлі «Імбарам». Ён быў пабудаваны з лістоўніцы, верагодна, адначасова з сядзібным домам, у аддаленні ад яго, з правага боку газона (як сведчылі старажылы). Ніжні паверх выконваў функцыі склада спіртных напояў, другі – зала, дзе праводзіліся танцы пад час вялікіх прыёмаў.
З будынкаў сядзібы захаваўся своеасаблівы, васьмівугольны ў плане, невялікі цэнтрычны будынак з чырвонай цэглы на вапнавым растворы з шырокімі швамі, які быў галубятняю. Сцены квадратныя, таўшчынёю ў ніжнім ярусе 0,8 метраў, у верхнім – 0,65 метраў. Вялікія аконныя праёмы закладзены цэглаю ў шахматным парадку, што стварае маляўнічыя рады адтулін. Унутры сцены рассечаны нішамі з лучковым верхам, не паштукатураны; не захаваліся бэлечная канструкцыя і змацавальныя металічныя цягі. Дах – васьміскатны плоскі гонтавы шацёр. Выконваючы утылітарныя функцыі, будынак адначасова служыў дэкаратыўным павільёнам парка.
Захавалася таксама каменная каробка капліцы, якая была пабудавана ў формах класіцызма. Збудаванне ў плане квадратнае, алтаром звернутае на ўсход, вуглы апраўлены пілястрамі, сцены ўнутры дэкарыраваны нішамі, крыжовы звод паваліўся. Дах быў двухскатным, сараваны ўраганам каля 40 год таму.
У
маёнтку правяла сваё дзяцінства Ева Фялінская, вядомая польская пісьменніца, мемуарыстка. Знаходзячыся ў далечыні ад радзімы, яна цёпла ўспамінала ўтульную Галынку.
Далей мы рушым у бок цэнтра
вёскі, дзе знаходзіцца яшчэ адзін цікавы аб’ект – памятны знак на месцы, дзе чакалі сваіх блізкіх не вярнуўшыхся з Руска-Японскай, а таксама Першай сусветнай войнаў.
Трэцім і заключным аб’ектам сённяшняга падарожжа стане царква Святых Пятра і Паўла, што размяшчаецца на поўночна-заходняй ускраіне вёскі Галынка на
могілках. Яна пабудавана ў 1788 г. з дрэва на сродкі памешчыка Чыжа.
У царкоўным архіве захоўваліся візітныя кнігі з 1745 года. У 1863 годзе адрамантавана на ўрадавыя сродкі (дзве тысячы рублёў). У 1909 годзе збудавана аднапавярховая драўляная царкоўнапрыходская школа. Да 1990-х гадоў была ў заняпадзе.
Уяўляе сабою помнік народнага дойлідства з рысамі архітэктуры класіцызму. У сіметрычна-восевай аб'ёмнай кампазіцыі храма пануе цэнтрычны васьмігранны асноўны аб'ём, да якога па падоўжнай восі прымыкаюць рознавялікія прамавугольныя ў плане
бабінец і
апсіда з бакавымі рызніцамі. Над асноўным аб'ёмам, што падзелены вялікім
карнізам з адлівам на два ярусы, гранёны паўсферычны купал, над якім васьмігранны
барабан з шатровым завяршэннем і макаўкай наверсе. Усе аб'ёмы аб'яднаны адзіным бутавым цокалем і гарызантальнай шалёўкай фасадаў. Сцены прарэзаны прамавугольнымі рознавялікімі аконнымі праёмамі ў простых ліштвах. Галоўны ўваход у храм вылучаны высокім чатырохслуповым ганкам з трохвугольным франтонам.
![Вёска Галынка. Царква Святых Пятра і Паўла](/_nw/15/s56151361.jpg)
![Вёска Галынка. Царква Святых Пятра і Паўла](/_nw/15/s65059791.jpg)
У арганізацыі ўнутранай прасторы паўтараецца агульная ступенчатая кампазіцыя царквы. Адносна нізкія прылеглыя памяшканні пераходзяць у высокую цэнтральную гранёную залу, перакрытую паўцыркульным скляпеннем на светлавым барабане. Над уваходам хоры з балюстраднай
агароджай, што пераходзяць у двух’ярусныя абходныя
галерэі цэнтральнай залы. У апсідзе ў 1863 годзе ўстаноўлены новы драўляны двух’ярусны іканастас, архітэктоніка якога заснавана на чляненні канеліраванымі пілястрамі з пазалочанымі капітэлямі, што падтрымліваюць прафіляваны антаблемент. Царскія
вароты рызныя, у
арнаментальныя звівы ўкампанаваны
медальёны з выявамі евангелістаў. Іканастас упрыгожаны жывапісам мясцовых майстроў, накладной арнаментальнай разьбой, мае шэра-белае каляровае вырашэнне з пазалотай.
![Вёска Галынка. Царква Святых Пятра і Паўла](/_nw/15/s25828289.jpg)
Адзіны ансамбль з царквой складае
брама-
званіца, пастаўленая ў 1863 годзе. Яна размяшчаецца перад галоўным уваходам у царкву. Уяўляе сабой квадратнае ў плане двух’яруснае збудаванне з шатровым верхам на нізкім васьмігранным барабане, завершаным макаўкай. Каркасная канструкцыя запоўнена драўляным брусам. Праёмы першага і другога ярусаў вырашаны ў выглядзе трапецападобных арак.
Забягаючы наперад, трэба адзначыць, што і сваю наступную паездку ў рамках праекта «Падарожнічаем разам» мы здзейснім таксама ў
Клецкі раён, дзе наведаем захаваўшуюся спадчыну роду Яленскіх, прадстаўнікі якога таксама
пахаваны ў капліцы ў вёсцы Ясянец.
Для артыкула выкарыстаны публікацыі з кніг Анатоля Федарука «Старинные усадьбы Минского края» і Анатоля Кулагіна «Праваслаўныя храмы Беларусі».