Менавіта тут, па ўласным прызнанні Артура Бартэльса "ў Мінскай губерні”, 205 гадоў таму прыйшоў на свет гэты знакаміты мастак-сатырык, паэт, драматург, публіцыст, кампазітар і спявак.

Калі б існаваў тэрмін "універсальны баец культурнага фронту”, то герой нашага аповеду такі ганаровы тытул атрымаў бы адным з першых. Сапраўды, хто, калі не Артур Бартэльс?

Не кожны грамадзянін Беларусі ведае сваіх актуальных дэпутатаў. Самых ранніх па часе абраннікаў народа наогул будуць ведаць толькі гісторыкі, якія спецыялізуюцца на адпаведным перыядзе.

У нашым выпадку маем ліквідаваць гэту невядомасць прынамсі для жыхароў Круговіцкай гміны Лунінецкага павета Палескага ваяводства (да польска-савецкай вайны — паўднёва-заходні кут Слуцкага павета Менскай губерні, цяпер — паўночная частка Ганцавіцкага раёна Брэсцкай вобласці).

Вёска Мельнікі належыць да ліку неперспектыўных. Але праблема працягу існавання паселішча ў будучыні аніяк не адмяняе незвычайнай старонкі мінулага, калі мельнікоўцы больш чым сто гадоў таму на свае вочы назіралі ля сваіх сядзіб плаванне на паруснай яхце. 

Дзіўна не толькі ад наяўнасці такога элітнага плаваючага сродку. Узнікае пытанне: дзе можна было ім карыстацца? Вадасховішча Лактышы (па-мясцоваму Дзікае) узнікла каля паўстагоддзя таму. Рака Лань далекавата, дый пад парусам па вузкай рацэ не паганяеш. Карацей, трэба шукаць, куды тую яхту можна было размясціць для выкарыстання па прызначэнні, — найперш возера і яго сасудаў-рэчак.

8 мая  2022 года ў вёсцы Задуб’е Ганцавіцкага раёна было адзначана 100-годдзе мясцовай царквы евангельскіх хрысціян-баптыстаў. 

Як і за царом, у час польскага панавання вёска Задуб’е ўваходзіла ў склад Дабраслаўскай гміны Пінскага павета. Адрозненне ў тым, што гміна за царом называлася воласцю. У 1939 годзе Задуб’е трапіла ў склад Малкавіцкага сельсавета Ганцавіцкага раёна. Сам Ганцавіцкі раён — гэта злепак гістарычных Пінскага (поўдзень) і Слуцкага паветаў.

Вялікія Круговічы былі адным з першых пасяленняў у рэгіёне. Першая згадка пра іх датуецца 1445 годам. Таму вёска заўсёды заставалася адной з самых значных сярод іншых пасяленняў.

Яна стала спярша цэнтрам воласці (у перыяд Расійскай імперыі), затым — гміны (у перыяд уваходжання ў склад Польшчы). Колькасць населеных пунктаў імкліва павялічвалася на працягу ўсяго ХІХ стагоддзя. Асабліва гэты рост паскорыўся ў першай палове ХХ стагоддзя.

Нярэдка так бывае, што пуцяводнай ніццю да цікавых могілак ці ўнікальных помнікаў аказваецца звычайны фотазыдмак. Часам для гэтага не патрэбныя архіўныя пошукі ці паляванне на інтэрнэт-аукцыёнах.

Вядомы беларускі этнограф Міхась Раманюк (1944–1997) на сваім, верагодна, самым пазнаваным фотаздымку, апублікаваным на першых старонках яго альбома "Беларускія народныя крыжы”, глядзіць на нас, прысеўшы побач з вялікім драўляным крыжом і паклаўшы руку на калоду, якая ляжыць перад ім. Подпіс знізу, за нумарам адзін у альбоме, сведчыць, што гэта могілкі вёскі Хатынічы Ганцавіцкага раёну, 1989 год, верагодна, ранняя восень.

Уладальнікі маёнтка ў вёсцы Агарэвічы Свяжынскія далі свету дзеяча культуры і мастацтва — Ірэну Фусэк-Фарасевіч. Звесткі пра яе адшуканы толькі нядаўна. На радзіме яе імя застаецца невядомым.

Жыццё агароўкі атрымалася доўгім — 92 гады. Яны ўмясцілі пры гэтым не толькі поспехі яе таленту, але і глыбока драматычныя старонкі.

Беларуская літаратура характарызуецца асаблівай любоўю да Бацькаўшчыны ў яе вузкім разуменні — куточка, дзе той ці іншы чалавек убачыў свет.

Для народжанага больш чым 200 гадоў таму Артура Бартэльса (1818—1885) малая радзіма таксама стала паняццем блізкім да святога. Паводле паэмы «Дзяніскавічы», якая была напісана ў 1862 годзе, лірычны герой пасля пэўнага расстання прыязджае ў родны кут, дзе ён сорак гадоў таму распачаў знаёмства са светам. 

Тэма гісторыі тэатра ў сельскай мясцовасці можа падацца нечаканай. Між тым, глыбінцы ёсць пра што расказаць. І не толькі пра сучасныя самадзейныя калектывы, а пра даўнейшыя часы.

Дзеля прадметнага прыкладу ў дадзеным артыкуле ўзята такая тэрытарыяльная адзінка як Круговіцкая гміна Лунінецкага павета Палескага ваяводаства.

Вялікія Круговічы, што сёння ў Ганцавіцкім раёне, ніколі не славіліся вадаёмамі, да таго ж рэкамі. Аднак дарэмна. Сяло мае чым ганарыцца. Прычым галоўнай тут выступае якраз рэчка.

Пра круговіцкую рачулку сёння помняць адно людзі старэйшага веку. Але яна, як той нябачны ў траве суслік з кітайскай показкі, ёсць. Смерць або, паводле іншай версіі, Смердзь.

Другі год запар Ганцавіцкі раённы краязнаўчы музей праводзіць акцыю «Дар музею». Гэтым артыкулам хацелася б падвесці пад ёй своеасаблівую выніковую рысу. Сама акцыя стала рэгулярнай і, што саме прыемнае, — пазнавальнай.

У яе з’явіліся пастаянныя ўдзельнікі, якія штогод прыносяць у музей цікавыя рэчы і даюць ім другое жыццё. І ў гэтым артыкуле хочацца падзякаваць усім тым, хто прымаў у ёй удзел, а таксама планіруе прымаць і надалей.

Такое простае пытанне, аднак, не мае лёгкага адказу. На яго мы пастараліся адказаць у наступным артыкуле.

На гэты раз ў артыкуле з серыі «Музейны архіў» мы падрабязна раскажам аб такіх рэчах як нагрудныя знакі, альбо проста знакі.

Захоўваюцца яны ў фондах Ганцавіцкага раённага краязнаўчага музея ў калекцыі пад назвай «Нумізматыка» ў асобным раздзеле «Фалерыстыка».

Кожная нацыянальная літаратура мае два комплексы чыннікаў – фальклорны і кніжна-літаратурны. Беларускае прыгожае пісьменства не выключэнне. Паказальным чынам такі дэтэрмінізм прасочваецца на прыкладзе класікаў, у тым ліку Якуба Коласа.

Да таго ж, як пісаў Уладзімір Казбярук, толькі з улікам дасягненняў папярэднікаў гэтага народнага паэта можна дастаткова поўна прааналізаваць тую ж паэму "Новая зямля” як з боку ідэйнага зместу, так і ў адносінах кампазіцыі, стылю, форм мастацкай вобразнасці і наогул усяго таго, што складае сутнасць і спецыфіку рэалістычнага метаду.

Заключны артыкул з нашай серыі «Літаратурная карта Ганцавіцкага раёна» будзе з пазнакаю «на перспектыву». У ім хочацца расказаць аб людзях, памяць аб якіх ў якім-небудзь варыянце варта ў хуткім часе увекавечыць на прасторах нашага края.

Гэта дзве асобы — Вячаслаў Іосіфавіч Несцярук і Артур Бартэльс.